Cẩn trọng phòng bệnh trong học đường

Bệnh tay chân miệng (TCM) có nguy cơ lây lan cao, diễn biến của dịch TCM rất khó đoán trước, đặc biệt khi trẻ bắt đầu kết thúc kỳ nghỉ hè, quay lại trường học, sẽ tạo điều kiện cho dịch bệnh dễ lây lan. Do đó, trường học và phụ huynh tuyệt đối không chủ quan với dịch bệnh TCM nhằm tránh nguy cơ bùng phát dịch trong mùa tựu trường.

CA MẮC TCM ĐÃ TĂNG

Theo số liệu từ Trung tâm kiểm soát bệnh tật tỉnh Đồng Tháp, tính đến tuần cuối tháng 7-2025, toàn tỉnh ghi nhận 2.890 ca mắc TCM, tăng 23,6% so với cùng kỳ năm 2024 và không ghi nhận trường hợp tử vong do các bệnh này.

Biểu đồ diễn biến ca mắc bệnh tay chân miệng trên địa bàn tỉnh hiện nay (2 biểu đồ của Tiền Giang cũ và Đồng Tháp cũ).

Hiện nay, việc giám sát bệnh truyền nhiễm của tỉnh được tính trên cơ sở dữ liệu tổng hợp trên hệ thống của 2 tỉnh Tiền Giang và Đồng Tháp (trước đây). Theo dữ liệu này thì trong tuần 29-2025, khu vực Tiền Giang ghi nhận 66 ca mắc TCM, giảm 44,1% so với tuần trước và giảm 48,4% so với trung bình 4 tuần trước nhưng tăng 1,5 lần so với cùng kỳ năm 2024. Do đó, nâng tổng tích lũy từ đầu năm đến nay, khu vực Tiền Giang (trước đây) ghi nhận 1.583 ca mắc TCM, tăng 46,3% so với cùng kỳ năm 2024.

Tương tự, tại khu vực Đồng Tháp (trước đây), trong tuần 29-2025 ghi nhận 45 ca mắc TCM, giảm 26,2% so với tuần trước và giảm 55,6% so với trung bình 4 tuần trước, nhưng so sánh với số tích lũy từ đầu năm đến nay, khu vực này ghi nhận 1.307 ca mắc TCM, tăng 3,8% so với cùng kỳ năm 2024, không ghi nhận trường hợp tử vong do TCM.

Biểu đồ diễn biến ca mắc bệnh tay chân miệng trên địa bàn tỉnh hiện nay (2 biểu đồ của Tiền Giang cũ và Đồng Tháp cũ).

Tiến sĩ - Bác sĩ Đỗ Quang Thành, Phó Giám đốc Bệnh viện Đa khoa tỉnh Tiền Giang cho biết, TCM là một trong những bệnh truyền nhiễm nguy hiểm. Bệnh TCM thuộc nhóm Enteroviruses, họ Picornavirus. Picornavirus là một họ vi rút lớn, gồm có 6 nhóm, trong đó nhóm Entero- , Rhino- , Parech- , Cardio- và Hepato- gây bệnh chủ yếu ở người. Aphthovirus gây bệnh lở mồm long móng ở động vật.

Chính cái tên Enteroviruses cũng đã phản ánh tầm quan trọng của đường tiêu hóa như là vị trí bị nhiễm đầu tiên khi vi rút xâm nhập và nhân lên, cũng là nguồn gốc lây truyền bệnh. Trong nhóm Enteroviruses chia thành 4 phân nhóm vi rút nhỏ hơn, gồm: Poliovirus (gây bệnh bại liệt), Echovirus, Coxsackievirus và Enterovirus. Hiện tại, Coxsackievirus và Enterovirus là 2 nhóm tác nhân gây bệnh TCM tại Việt Nam và các quốc gia khác.

Do vi rút không có bao nên các vi rút gây bệnh TCM đều ổn định trong môi trường của ký chủ như khi tiếp xúc với dịch vị ở dạ dày và vi rút có thể tồn tại nhiều ngày trong nhiệt độ phòng hay nhiệt độ tủ lạnh. Loại vi rút này không hoặc ít bị bất hoạt bởi các chất như: Cồn, Chloroform, Phenol, Ether nhưng bị bất hoạt bởi 2% Sodium hyproclorite, Chlorine tự do (Chloramin B 2%).

Nguồn gây bệnh TCM là người đang mắc bệnh và người mang vi rút nhưng không biểu hiện triệu chứng. Thời kỳ lây truyền của vi rút là vài ngày trước khi phát bệnh, mạnh nhất trong tuần đầu của bệnh và có thể kéo dài vài tuần sau đó, thậm chí sau khi bệnh nhân hết triệu chứng. Vi rút có khả năng đào thải qua phân người đến 12 tuần sau khi nhiễm. Vi rút cũng tồn tại, nhân lên ở đường hô hấp trên và đào thải qua dịch tiết từ hầu họng trong vòng 2-4 tuần.

Sau khi xâm nhập vào vùng hầu - họng, sinh sản lên ở đường hô hấp trên và ruột non, vi rút TCM xâm nhập vào máu, gây nhiễm vi rút máu, lan tỏa đến nhiều cơ quan khác và biểu hiện gây bệnh, bao gồm hệ thần kinh trung ương, da và niêm mạc tim, gan, tụy, tuyến thượng thận…

Tình trạng nhiễm vi rút máu liên tục cũng tăng do sự nhân đôi và lan tỏa của vi rút từ các vị trí thứ phát này. Có thể có 2 hay nhiều hơn tuýp vi rút gây bệnh TCM xâm nhập và vào đường tiêu hóa, nhưng thường chỉ có 1 tuýp vi rút phát triển mạnh (sự phát triển của tuýp vi rút này ức chế sự phát triển của tuýp vi rút kia).

Tại các nước nhiệt đới, trong đó có Việt Nam và cận nhiệt đới, bệnh xảy ra quanh năm và thường có 2 đỉnh dịch là vào tháng 3 đến tháng 5 và từ tháng 9 đến tháng 12. Từ trẻ em đến người lớn tuổi đều có thể bị nhiễm với vi rút gây bệnh TCM, nhưng không phải tất cả những người nhiễm vi rút đều có biểu hiện bệnh.

Bệnh có thể gặp ở mọi lứa tuổi nhưng thường gặp ở trẻ dưới 5 tuổi, đặc biệt ở nhóm trẻ dưới 3 tuổi. Người lớn ít bị mắc bệnh hoặc bị triệu chứng nhẹ do đã có kháng thể từ những lần bị nhiễm hoặc mắc bệnh trước đây. Có hai biến chứng thường gặp là biến chứng thần kinh và biến chứng suy hô hấp, suy tuần hoàn và cả biến chứng đều rất nguy hiểm đối với trẻ em.

CHỦ ĐỘNG BẢO VỆ TRẺ TRƯỚC DỊCH BỆNH TCM

Theo nhận định của ngành Y tế, dịch bệnh TCM vẫn đang diễn biến phức tạp. Thời gian học sinh quay lại trường học sẽ trùng với đỉnh dịch lần thứ 2 của dịch TCM trong năm.

Các trường mầm non nên thường xuyên vệ sinh, khử khuẩn môi trường sinh hoạt, đồ dùng học tập và đồ chơi cho trẻ để phòng bệnh tay chân miệng lây lan.

Phát biểu chỉ đạo sau chuyến giám sát thực tế tại cơ sở về tình hình bệnh truyền nhiễm và biện pháp phòng, chống tại Đồng Tháp vào cuối tháng 7 vừa qua, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Vũ Thượng, Phó Viện trưởng Viện Pasteur TP. Hồ Chí Minh ghi nhận nhiều nỗ lực đáng khen ngợi của Sở Y tế Đồng Tháp và các đơn vị trực thuộc trong công tác phòng, chống dịch bệnh truyền nhiễm và triển khai tiêm chủng mở rộng.

Tuy nhiên, về phòng, chống bệnh TCM, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Vũ Thượng lưu ý, dù chưa bước vào đỉnh dịch thứ 2 trong năm nhưng số ca mắc TCM đã tăng cao so với số cộng dồn của năm 2024. Thực tế này phía ngành Y tế và cả phụ huynh tuyệt đối không được lơ là, chủ quan. Đặc biệt, trẻ sắp tựu trường sẽ là điều kiện cho dịch bệnh lây lan, nguy cơ dịch bùng phát bệnh là rất cao.

Để bảo vệ trẻ trước dịch TCM trong mùa tựu trường, phụ huynh cần đảm bảo thực hiện “nguyên tắc 3 sạch”. Theo đó, trẻ cần được ăn uống sạch, ở sạch (trẻ được rửa tay, vệ sinh sạch sẽ, môi trường sống sạch sẽ) và chơi sạch (đồ chơi của trẻ cần được vệ sinh thường xuyên).

Yếu tố vệ sinh rất quan trọng trong việc phòng ngừa và kiểm soát dịch bệnh TCM cũng như nhiều bệnh lây nhiễm khác. Đồng thời, khi trẻ quay lại trường học cũng là lúc trẻ được tiếp xúc với nhau nhiều hơn, nguy cơ lây lan dịch TCM cũng tăng cao. Do đó, giáo viên tại các trường mầm non, tiểu học... nên được tập huấn, trang bị những kiến thức liên quan tới dịch bệnh, cách phòng bệnh và các dấu hiệu phát hiện bệnh sớm nhất để có thể ứng phó và kiểm soát dịch tốt nhất.

Ngoài ra, các trường học nên thường xuyên vệ sinh, khử khuẩn môi trường sinh hoạt, học tập và đồ chơi cho trẻ. Ngay khi phát hiện trẻ xuất hiện các triệu chứng cảnh báo bệnh TCM như: Sốt, nổi hồng ban lòng bàn tay, chân, loét miệng, đau họng, biếng ăn, tiêu chảy... phụ huynh cần nhanh chóng đưa trẻ tới bệnh viện, cơ sở y tế để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

THỦY HÀ